Afgelopen zomer reden wij over enkele provinciale wegen in Frankrijk waar een  maximumsnelheid geldt van 90 km per uur, maar bij nadering van kruispunten eerst 70 en dan 60. Dit in verband met mogelijk verkeer op de zijwegen. In de praktijk rijdt menig automobilist met volle snelheid op het kruispunt af om vlak ervoor krachtig te remmen. Gevolg: de achterliggers knallen er bovenop. Hoezo extra veiligheid? 

Een tweede voorbeeld. Bij slijpmachines is het verplicht dat er beschermglaasjes voor de ronddraaiende slijpstenen zitten om wegschietend slijpsel en ander materiaal tegen te houden en met name de ogen van de medewerkers daartegen te beschermen. In de praktijk beschadigt het wegschietende materiaal de beschermglaasjes, waardoor medewerkers daar op den duur nauwelijks nog doorheen kunnen kijken, minder goed zicht hebben op hun werk en een groter risico lopen op ernstige ongelukken. Veel effectiever is het dragen van een goed sluitende veiligheidsbril omdat die op een veel grotere afstand van de slijpsteen zit en minder snel beschadigd zal raken. 

Een laatste voorbeeld. Kortgeleden moest ik verfmonsters van een spoorviaduct afschrapen, zodat in een lab kon worden bepaald of daar chroom(VI)-houdende verf en lood(menie) zat. Ik moest een helm op, daar werd streng op toegezien. Het was nacht, er reden geen treinen, er kon niets naar beneden vallen, nog geen vogelpoep. En de kans op stootgevaar was nihil. Een fijnstofmasker dragen was veel verstandiger geweest, ik zat namelijk met m’n gezicht vlak bij mogelijk gevaarlijk stof. Maar dat was dan weer niet verplicht. In de bouw zie je dat soms ook, terwijl je kwartsstof echt niet tegenhoudt met een helm. Zoals Pieter de Boer van Aboma vaker roept: “Beter helm af en masker op.” 

De helm biedt in bepaalde situaties slechts schijnveiligheid, net als de andere genoemde ‘veiligheidsmaatregelen’. Daarom is het goed dat in de nieuwe ISO45001 die in maart 2018 van kracht werd, staat dat na het nemen van maatregelen ook de doeltreffendheid van de genomen maatregelen moet worden beoordeeld. 

De risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) biedt de mogelijkheid om situaties te beoordelen en op basis daarvan maatregelen te adviseren die afwijken van de wettelijke regels. Dat kan op voorwaarde dat de maatregelen voldoende gelijkwaardig zijn en minstens dezelfde mate van veiligheid en bescherming bieden. Een goede onderbouwing is noodzakelijk. In het Bouwbesluit is dit al gebruikelijk, zie artikel 1.3 over de gelijkwaardigheidsbepaling. 

In de praktijk wordt van deze mogelijkheden nog maar weinig gebruik gemaakt. Ik zou zeggen: doen! Want je komt een stuk verder als je het paard voor de wagen spant in plaats van erachter.