Nieuwe uitdaging is zowel een kans als een bedreiging

Vanaf 1 juli 2022 gelden nieuwe toetscriteria die aan een risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) worden gesteld. Een hele belangrijke daarvan is dat in de RI&E niet meer mag bestaan uit het opsommen van symptomen, maar dat bij de risico’s ook gekeken moet worden naar de achterliggende oorzaken (basisrisicofactoren) die aan die symptomen ten grondslag liggen.

Een prima ontwikkeling. Een aanpak die in de ongevalsanalyse gebruikelijk is: niet alleen kijken naar de directe oorzaken van een incident, maar verder kijken en onderzoeken hoe die directe oorzaken hebben kunnen ontstaan. Wat zijn de achterliggende oorzaken? 

Bijvoorbeeld in een bedrijf worden door medewerkers telkens materialen op de looppaden geplaatst. Dat geeft een vergroot aanrijdrisico door vorkheftrucks. De constatering van dit feit is in het vervolg niet meer voldoende. Ook voldoet niet meer de aanbeveling: voortaan de looppaden vrijhouden van materialen.

Onderzocht moet worden waarom medewerkers telkens materialen op de looppaden zetten. Komt dit door onvoldoende veiligheidsbewustzijn? Is hen instructies gegeven over de juiste werkwijze? Zijn de looppaden wel voldoende gemarkeerd? Worden geproduceerde goederen niet frequent genoeg afgevoerd, zodat deze  materialen wel tijdelijk naast de machines (op de looppaden) moeten worden opgesteld? Is er een schrijnend gebrek aan opslagruimte? Het kan ook zijn dat er wel voldoende opslagruimte is, maar de leidinggevende geen strikt toezicht op de spelregels houdt en arbo allemaal wat minder belangrijk vindt.

Als een of meer van die factoren een rol spelen, moeten die worden onderkend en worden aangepakt. Prima toch?

Maar de andere kant van deze benadering is dat het benoemen van de achterliggende oorzaken juist bedreigend kan zijn voor het management, althans zo kan zij het ervaren. Met het benoemen van die grondoorzaken van de geconstateerde risico’s wordt soms blootgelegd dat de manager de zaken niet goed geregeld heeft. In bovenstaand voorbeeld kan het zijn dat de medewerkers niet voldoende waren geïnstrueerd over de spelregels of dat er te weinig geïnvesteerd is in hun veiligheidsbewustwording. Het ontbrak aan een goed voorbeeldgedrag van de leidinggevende. Of de leidinggevende heeft nagelaten voldoende logistieke middelen te regelen om de producten frequent af te voeren, enz. 

Kortom: de manager kan ervaren dat hij/zij in de nieuwe aanpak van het benoemen van de grondoorzaken van het ontstaan van risico’s de schuld krijgt toegeschoven. Dat kan hij als veel minder prettig ervaren dan dat er uit de RI&E alleen een symptomenlijstje komt en dat hij aan de hand van zo’n symptomenlijstje een of meer medewerkers op hun kop kan geven. 

Een goede manager zal echter met een goede analyse van de grondoorzaken blij zijn. Zo komen fundamentele knelpunten tenminste echt boven tafel en kunnen vervolgens worden aangepakt. Ook bij de maatregelen die in het plan van aanpak staan genoemd moet immers rekening worden gehouden met aanpak van die achterliggende oorzaken. Dweilen met de kraan open is er dan niet meer bij. Deze aanpak is veel effectiever dan de huidige symptoombestrijding.

Kortom een goede ontwikkeling.