RI&E versus trendanalyse ongevallen

Regelmatig zie ik RI&E-rapportages waarin geen enkele aandacht geschonken is aan de ongevallen die de afgelopen tijd binnen het bedrijf hebben plaatsgevonden. Mijns inziens is dit een gemiste kans. 

Uit een ongevalsanalyse of een trendanalyse had kunnen blijken dat bepaalde risico’s in eerder uitgevoerde RI&E’s over het hoofd zijn gezien of te licht zijn ingeschat. Het voordeel van het opnemen van de resultaten van de trendanalyse van ongevallen is dat de werkelijke feiten over onveiligheid (de opgetreden ongevallen) nu in de RI&E worden verwerkt. Ongevallen zijn immers manifest geworden risico’s. Daarmee wordt de kwaliteit van de RI&E-rapportage sterk vergroot. Immers bij de wegingsmethodieken worden inschattingen gemaakt; daarin zit altijd een zekere mate van onnauwkeurigheid, lees onbetrouwbaarheid. Bij de ongevallencijfers is dat niet zo: die geven de harde werkelijkheid aan. Hetzelfde geldt ook voor het arbeidsgerelateerd ziekteverzuim. 

Door de gegevens over ongevallen in de RI&E op te nemen, wordt bovendien een grotere evenwichtigheid verkregen in de verdere acties na de ongevallen. Immers men moet dan ook de grootte van het risico benoemen (of aangeven of er sprake was van wettelijke overtredingen). Vervolgens worden in het plan van aanpak aanbevelingen opgenomen die proportioneel met die risicoschatting moeten zijn. Daarmee kan worden voorkomen dat in de emoties, onder druk van media e.d. na het ongeval buitensporige maatregelen worden genomen en investeringen worden gedaan die niet in balans zijn met het opgetreden incident. Het toepassen van de wegingsmethodiek (om de grootte van het risico te bepalen) kan leiden tot het treffen van juist zwaardere of juist lichtere maatregelen dan men gerechtvaardigd zou vinden op basis van de aanwezige gevaarsbronnen en het nu opgetreden scenario (inclusief het effect). In veel gevallen heeft door toevalligheden het voorval gelukkig niet geleid tot een ernstig effect, maar op basis van een risicoberekening zou kunnen worden vastgesteld dat de meest waarschijnlijke scenario’s die aan deze gevaarsbronnen hangen, veel grotere risico’s bevatten. Slechts door toeval is het effect nu beperkt gebleven. Op basis van deze constatering zouden dan juist wel strengere vervolgacties moeten worden genomen om het risico te reduceren. Omgekeerd kan ook het geval zijn en kan vastgesteld worden dat de meest waarschijnlijke scenario’s veel lichtere effecten hebben en kan worden volstaan met veel lichtere maatregelen. 

Met bovenstaande wordt betoogd dat de RI&E en de ongevallen-trendanalyse voortdurend gelijk op kunnen werken en elkaar voortdurend kunnen bijstellen. De trendanalyse geeft aan welke bijstelling de RI&E nog behoeft, de RI&E geeft aan welke maatregelen genomen moeten worden om de kans op het optreden van ongevallen te verkleinen. Een trendanalyse van ongevallen kan dan ook worden gezien als een retrospectieve RI&E. Omgekeerd kan een RI&E worden gezien als een prospectieve trendanalyse van ongevallen. Een symbiose van twee waardevolle instrumenten. 

Door de resultaten van ongevallenanalyses stelselmatig in de RI&E-rapportages op te nemen wordt niet alleen een grotere actualiteit van de RI&E verkregen, ook wordt daarmee een grotere garantie verkregen dat er echt ook iets met het geleerde van de ongevallen wordt gedaan. Immers de noodzakelijke vervolgacties zijn opgenomen in het plan van aanpak van de RI&E en de voortgang daarin wordt bewaakt door de ondernemingsraad. 

Hoewel het eigenlijk vreemd is om bij ongevallen te spreken over ‘een geluk bij een ongeluk’, zouden we bij elk ongeval de kans moeten aangrijpen de leereffecten daaruit te gebruiken om de RI&E’s aan te passen en daardoor structureel verbeteringen door te voeren. Als het geluk langs komt, moet je het wel pakken anders is het momentum voorbij.