De arbodeskundige als Sherlock Holmes

Een van de belangrijkste eisen die aan de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) gesteld worden is Volledigheid.  

Maar wat betekent Volledigheid? In het (digitale) woordenboek staat als uitleg genoemd: totaal, geheel, compleet, gans, volledig, volkomen, helemaal, in extenso, volslagen zonder dat er iets ontbreekt, alles omvattend. Als je het woord letterlijk neemt: ‘vol …… ledigheid’ dan kan juist het tegenovergestelde van totaal en compleetheid en alles omvattend bedoeld lijken. Probeer het woord ‘vol met ledigheid’ maar eens aan een buitenlander uit te leggen. 

Bedoeld wordt dat alle arbeidsbelastende factoren in kaart moeten worden gebracht. Er mag er geen één gemist worden. Immers als er er een wordt gemist, kan dat bijvoorbeeld leiden tot een ongeval. Als de arbeidsinspectie vervolgens die situatie niet beschreven ziet in de RI&E, heeft het bedrijf een boete te pakken. Het slachtoffer van dat ongeval kan op basis hiervan denken dat het bedrijf schuldig is bevonden aan zijn letsel en kan via een schade-letseladvocaat een hoge claim neerleggen.

De arbodeskundigen trachten uiteraard dit soort situaties te voorkómen en doen hun best de RI&E zo goed mogelijk volledig te laten zijn. Daartoe hebben zij vele lange lijsten met aandachtspunten ontwikkeld (die zij dan ‘instrumenten’ noemen) om vooral maar niets te vergeten. Aan de hand van het keurslijf van die lijsten worden dan alle mogelijke gevaarsbronnen en situaties in kaart gebracht.  Het resultaat van die exercities zijn vaak gedrochten van RI&E-rapportages. Bovendien blijven het generieke lijsten die niet elke specifieke risicosituatie in elk bedrijf zullen afdekken. Er kunnen nog steeds zaken gemist worden, waardoor later daar iemand slachtoffer van wordt: ongeval of ziekte): je was niet ‘volledig’. Kortom: slapeloze nachten en schuldgevoelens. Wat een nachtmerrie! Het zal je vak maar wezen!

Hoe is dat nu te voorkómen?

Door veel te trainen, veel praktijkervaring op te bouwen, niet je eigen creativiteit laten afremmen en ondersneeuwen door de standaard RI&E-instrumenten: lijstjes kunnen immers niet in de plaats komen van kennis en ervaring. Tijdig vakgenoten inschakelen op gebieden die wat verder van je af staan. Ontwikkelen van antennes. Een neus krijgen voor onveilige en ongezonde situaties. Soms in complexe situaties niet direct een RI&E uitvoeren maar eerst enkele dagen zelf aan het werkproces deelnemen om zo de ins en outs van het werk goed te leren kennen. Tevens veel intervisiebijeenkomsten en je daarin kwetsbaar opstellen.

Een vangnet om toch volledigheid meer te garanderen is om te gaan werken met de basisrisicofactoren, de onderliggende oorzaken waardoor risico’s op de werkplek zijn ontstaan. Als er dan toch enkele concrete werkplekrisico’s werkplek zijn gemist, worden die getackeld door de aanpak van de bedrijfsbrede grondoorzaken.

Kunnen we toch weer rustig gaan slapen. Hoe deed Sherlock Holmes dat ca. 1,5 eeuw geleden allemaal in zijn eentje? Wat een kanjer, was vast geen veiligheidskundige of arbeidshygiënist.